Onderzoek: tienduizend 55-plussers willen dood zonder dat zij ernstig ziek zijn

Een veel grotere groep, ongeveer 76.000 mensen van 55 jaar en ouder, is aanhoudend (een jaar of langer) levensmoe, zonder dat ze ondraaglijk lijden. Een deel van hen verlangt wel eens naar de dood en zo’n 43.000 mensen hebben al wat plannen gemaakt of stappen gezet. Denk aan gedachten over zelfdoding of een afspraak met de huisarts over een behandelverbod.

Hoewel de groep niet ernstig ziek is, hebben ze wel veel fysieke en mentale klachten. Het onderzoek is gedaan door de commissie Van Wijngaarden in opdracht van minister De Jonge (Volksgezondheid). Volgens de commissie is moeilijk te zeggen of deze mensen al dan niet hulp kunnen krijgen bij het sterven via de huidige euthanasiewet.

De commissie zegt wel dat de huidige wet in sommige gevallen al soelaas biedt: ,,Het is aannemelijk dat bij beoordeling van individuele gevallen zal blijken dat bij een aantal mensen naar medisch inzicht sprake is van lijden dat wordt veroorzaakt door een medische aandoening.” Daarnaast is de maatschappelijke discussie over de precieze reikwijdte van de euthanasiewet niet afgerond.

Vrouwen oververtegenwoordigd

De groep van 55-plussers met een doodswens is zeer verschillend. Opvallende kenmerken zijn: ruim de helft is alleenstaand, deze mensen zijn vaak woonachtig in een stedelijk gebied, er is een oververtegenwoordiging van vrouwen en de helft is afkomstig uit een lagere sociale klasse.

Ook vindt de commissie het belangrijk te melden dat de stervenswens niet per definitie leeftijdgerelateerd blijkt te zijn en dus niet beperkt is tot mensen op hoge leeftijd met een ‘voltooid leven’. Sommige willen zelfs hun hele leven al dood.

,,Uitspraken zoals ‘mijn leven is voltooid’, ‘ik ben er klaar mee’ of ‘ik wil morgen liever niet meer wakker worden’ kunnen verder een uiting zijn van twijfel aan de betekenis van het eigen leven, een angst voor de toekomst of een meer gelaten verlangen naar de dood.”

D66 bereidt momenteel een wetsvoorstel voor om mensen van 75 jaar en ouder het recht te geven op euthanasie, ook als ze niet ondraaglijk lijden. Het geplande voorstel zorgt voor tweespalt binnen de regeringscoalitie, omdat ChristenUnie en CDA ertegen zijn. Zij willen dat ouderen die levensmoe zijn, uit de put worden geholpen. Niet dat ze zomaar een mogelijkheid krijgen tot euthanasie.

Doodswens serieus nemen

De commissie constateert dat het belangrijk is om zowel op zoek te gaan naar manieren om de leefsituatie van ouderen te verbeteren, als hun doodswens serieus te nemen. Er is onder de groep ondervraagden overigens veel behoefte om te kunnen beschikken over een zelfdodingsmiddel, maar dit roept volgens de onderzoekers ‘allerlei nieuwe, persoonlijke dilemma’s’ op.

Ze bevelen aan nader onderzoek te doen naar de substantiële groep mensen die zegt al het hele leven een doodswens te hebben. ,,In hoeverre is hier sprake van (onverwerkte) traumatische ervaringen die op latere leeftijd doorwerken of van een (psychische) ziekte?” Verder zou het goed zijn als er nader onderzoek komt naar mogelijke redenen voor de oververtegenwoordiging van vrouwen.

Ten slotte is langdurig onderzoek nodig naar eventuele passende interventies (maatregelen), aldus de commissie Van Wijngaarden. Daarvan worden geen voorbeelden genoemd in het rapport. Deze aanbeveling zou wel eens kunnen zorgen dat het kabinet de discussie over voltooid leven weer op de lange baan schuift. D66‘er Pia Dijkstra lijkt echter vast van plan de komende maanden te komen met haar eigen wetsvoorstel.

Commissie Schnabel

Begin 2016 schreef een onderzoekscommissie onder leiding van D66’er Paul Schnabel nog dat op dat moment niet duidelijk was wat de omvang is van de groep mensen die hun leven voltooid achtten, maar dat hun aantal waarschijnlijk klein zou zijn. Toen al concludeerde Schnabel dat de huidige euthanasiewet nog ruimte biedt voor een deel van de mensen op leeftijd met een doodswens, zonder dat ze ernstig ziek zijn.