‘Het benoemen van twee staatssecretarissen gaat geen enkel probleem oplossen’
COLUMN – Vorig jaar december trad staatssecretaris Menno Snel van Financiën af. Hij nam zijn verantwoordelijkheid voor de zogenaamde kindertoeslagaffaire. Afgelopen woensdag werden in zijn plaats twee nieuwe D66-staatssecretarissen door de Koning beëdigd en die verdubbeling kon op veel instemming rekenen. Zelden was het verschil tussen de ‘politieke’ wereld en de echte wereld zo duidelijk. Het benoemen van twee staatssecretarissen gaat namelijk geen enkel probleem oplossen. Sterker nog: als het aanstellen van extra bewindspersonen echt zou helpen, zouden we morgen het kabinet fors uitbreiden en voor elk probleem een nieuwe bewindspersoon inschakelen. Zo werkt het helaas niet.
Ingewikkeld
Het vervangen van een staatssecretarissen door twee nieuwe aan het einde van de regeerperiode heeft nogal wat voeten in de aarde. Het opdelen van een functie is ingewikkeld. Iedereen die langer dan een halve dag in een ministerie heeft rondgelopen weet wat er onder de Haagse kaasstolp gaat gebeuren: Er moeten twee organisaties worden opgetuigd om de nieuwe bewindspersonen te ondersteunen, er komen eindeloze discussies wie aan wie rapporteert, waar de grenzen liggen en Kamerleden zijn de eerst tijd vooral bezig uit te zoeken wie waarop aanspreekbaar is.
Kloof
De oplossing is daarmee vooral een Haagse werkelijkheid. De toeslagenaffaire is, zo schreef ik ook eerder, een van de meest ingrijpende kwesties van de afgelopen jaren. Een overheid die burgers zonder reden verdenkt en aanpakt en geen openheid geeft aan de volksvertegenwoordiging. Het raakt de fundamenten van onze rechtstaat. Maar niemand heeft iets aan papieren oplossingen. We hebben het vaak over de kloof tussen de Randstad en de regio, maar die kloof is volgens mij overzichtelijk en in ons kleine land nog wel te overbruggen. De kloof tussen de ‘politieke’ wereld en de werkelijkheid daarbuiten is veel groter en op termijn ook gevaarlijker. Ik ben niet zo’n fan van het eindeloos bekritiseren van ‘politiek Den Haag’ maar soms zijn er dossiers die ook mijn vertrouwen doen wankelen.
Stikstofcrisis
We zien het ook bij de gekozen oplossingen in de zogenaamde stikstofcrisis. Het behoedzaam laveren leidt tot oplossingen die het probleem op papier oplossen maar in werkelijkheid weinig effect hebben. Het maakt burgers cynisch. Maar het maakt ook de politiek – de kunst van het kiezen tussen verschillende belangen en oplossingen – in toenemende mate een onaantrekkelijk metier. Gelukkig worden er nog af en toe wel duidelijke en grote besluiten genomen. Dat na jaren treuzelen uiteindelijk de gaskraan in Groningen helemaal zal worden dichtgedraaid was een groot besluit. Het kopen van aandelen KLM-AirFrance, het instellen van een groot investeringsfonds en het deels terugdraaien van de overheveling van jeugdzorg naar de gemeenten zijn andere voorbeelden.
Prognoses
Maar we zien ook te vaak oplossingen die alleen op papier kloppen, maar in de werkelijkheid buiten Den Haag niet begrepen worden. Niet zelden worden zulke oplossingen gebaseerd op voorspellingen van het Centraal Planbureau of het Planbureau voor de Leefomgeving tot twee cijfers achter de komma, die aangeven hoe het begrotingstekort of de uitstoot van stikstof zich de komende tien jaar zal ontwikkelen.
Politici maken er dankbaar gebruik van. De prognoses vormen de basis van dealtjes of compromissen die zorgen voor rust in de coalitie, een ingeboekte bezuiniging invullen of gezichtsverlies van een partij voorkomen. Onderwijsinstellingen, gemeenten of bedrijven die het probleem daarna op hun bordje krijgen, kunnen er allemaal over meepraten. Laten we voorkomen dat deze praktijk de geloofwaardigheid van de politiek uitholt en de kloof tussen ‘Den Haag’ en de rest van het land groter maakt. Want het Haagse papier is geduldig, de werkelijkheid is vaak veel weerbarstiger.
Mark Verheijen is politiek columnist van De Limburger