Van de sjmik en de peitsj
Gravure door Theodor Matham (1605-1676). — © archief John Hertogh
Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…
‘Eine awwe veurman heurt nog gaer ’t klaatsje van de sjmik’
Dit gezègkde beteikent: ‘ne awwe man haet nog ummer intresse in (’t werk van) jónger luuj. Euver ein sjmaal kèndj zaet me ouch: Dat is zo mager wie ein sjmik. En es se ’t klappe van de sjmik kèns, höbs te väöl ervaring.
Van sjmik en peitsj
Ein sjmik woort ouch waal klaatsj genuimp of karwatsj. De awdste sjmikke woorte gemaak van witse-tek. Meistes woort ‘r ein saort handjvaat aan gemaak. Vruiger en ouch noe nog waere ze gebroek óm luuj of beeste te laote loestere, te sjture of te korrigeiere. Taegen eine korte sjmik zag me peitsj. Die woort gebroek bie ein hóndjskar en woort dan ouch waal hóndsjpeitsj genuimp. In ‘t Bargoens kènt me peize of peze: hel wirke. Neit te verwarre mit ein peetsj, dat is ein gans gevuilig emes. ‘t Haet ouch niks te make mit ‘n peisj!
Klaatsje, ein vergaete gebroek
In Euverhaove, ein wiek van Zitterd, haet me nog lang geklaatsj. Mit knalle gouf me insjtömming veur ein echpaar dat op latere laeftied góng trouwe. Dat deig me mit klaatsje, die gevlóchte waar van repe jute. Die ware waal drie pès veier maeter lank. ‘ne Gróp sjterke kaels klaatsjde op blote vuit z’ón dertig, veertig sjlaeg achterein, ritmies en op versjeie toonheugdes. Es ‘t sjpeel waar aafgeloupe woorte ze geneud óm mit ‘t broedspaar wiejer te feeste. Waeges gevaor veur de luuj die róndjóm sjtónge én waeges geluudseuverlas woort dit gebroek verbaoje.
‘ne Sjlaag, paaf … awwee!
Eine klaatsj is ouch ein sjlaagwerkinsjtremènt. Dat zeen twee letjes mit ein sjarneier. Dat wurt mit krach toegeklap. En klink dan wie eine sjlaag mit de zjwik, ‘ne zjweipsjlaag. Este eine zjweipsjlaag bie ’t sjporte krigs, is dat gans angesj. Dat heurs te neit, mer vuils te waal metein!
Pès de volgende maondj! Blief gezóndj. Reacties: johnhertogh@gmail.com