In Oud-Lemiers werd vlak na de Tweede Wereldoorlog een zogenaamde 500 meterstrook ingevoerd om smokkelen tegen te gaan. Iedereen die binnen die 500 meterstrook woonde of er zakelijk aanwezig moest zijn, moest tegen betaling een ‘verblijfsvergunning’ kopen.
Vlak na de oorlog was het pittoreske gehucht Oud-Lemiers een klein smokkelaarsnest. Vooral zuivelproducten waren, vanwege subsidies aan onze boeren, twee keer zo goedkoop als in het aangrenzende Duitsland. Oud-Lemiers ligt aan de Via Regia tussen Aken en Maastricht en is bekend door haar eeuwenoude kapel die in haar oorspronkelijke vorm als oudste zaalkerkje van Nederland genoteerd staat. De bebouwing, over het algemeen vakwerkhuizen, is als een kom om de kapel gelegd en hier ontstonden veel paden en steegjes die de sjiebere (smokkelaars) bescherming boden tegen de kommieze (douaniers) aan Nederlandse kant en de Zöllner aan de andere kant van de Selzerbeek, die hier de grens vormt.
Georganiseerd
Het toentertijd betonnen bruggetje bij grenspaal 200 werd door de georganiseerde smokkelaars nooit gebruikt. Als knaap van 8 jaar zag ik ze vaak in de avonduren, als ik noodgedwongen naar het toilet moest dat buiten dicht bij de weg lag. Ze slopen met grote zakken in groepen van wel vaak 15 mannen achter de kapel tussen de huizen en schuren door naar de beek. Altijd voorafgegaan door een verkenner die de klank van een uil nadeed als er gevaar dreigde. Via het droogbed, een oude aftakking van de beek die stroomde naar wat ooit de hoddele-mölle was, werd hun smokkelwaar op bekende adressen afgeleverd.
Lucratief
Smokkelen was toentertijd een zeer lucratieve bezigheid. Oud-Lemiers was slechts een klein gebied omdat er geen grotere brug was die autoverkeer toeliet. Het Ministerie van Financiën wist dat de grensbewaking slechts 5 procent van de smokkelwaar wist op te sporen en liep grote bedragen aan invoerrechten mis. Om dit enigszins tegen te gaan werd in 1946 de ‘500 meterstrook’ langs alle landgrenzen ingevoerd. In Oud-Lemiers woonde iedereen binnen die 500 meterstrook en noodgedwongen hadden allen zo’n papier aangeschaft, uiteraard tegen legeskosten. Er stond een fikse boete op als je niet uitgebreid kon aantonen dat je hier woonde of om zakelijke redenen aanwezig moest zijn.
Varken
De broer van mijn moeder was een beetje zuinig aangelegd en nam het risico om zonder die geldige pas vanuit Lemiers naar Oud-Lemiers te lopen. Hij haalde daar aardappelschillen op die mijn moeder voor hem bewaarde en die hij kookte voor zijn varken. Iedereen die ruimte had, mestte illegaal een varken vet, zodat snel het gewenste gewicht kreeg. Halverwege de route ligt een recht stuk weg en hij zag op het eind een douanier de bocht om komen.
Haag
Creatief als hij was dook hij een aangrenzend weiland in en liet zijn broek zakken achter de meidoornhaag die de wei van de weg scheidde. Maar door de zenuwen bleken zijn darmen zodanig geprikkeld dat het er van achteren uitspoot. Het is bekend dat diarree een onwelriekende geur verspreidt. Naast onraad moet de passerende douane deze ook geroken hebben en hij kwam nieuwsgierig een blik werpen achter de haag. Hij zal zeker gezien hebben wat er aan de hand was met de gehurkte man maar kon zijn controlerende, ambtelijke functie niet verloochenen. Zijn standaardvraag luidde dan ook: „Hebt u papieren?” Mijn oom zei: „Nee, ik neem wel een watsj (pol) gras!” Bulderend van de lach liep de douanier vervolgens verder.