Brussels noodplan voor gas flink afgezwakt
Minister Jetten en zijn Europese collega’s bij het gasoverleg bij de EU. — © EPA
Het noodplan van Brussel voor vermindering van gasverbruik is door de EU-lidstaten flink afgezwakt. Het plan moet voorkomen dat huishoudens en ziekenhuizen komende winter in de kou komen te staan als Moskou besluit om de gaskraan verder of helemaal gaat dichtdraaien. De EU-energieministers hebben dinsdag een definitief akkoord bereikt over een compromis.
Op hoofdlijnen zijn de EU-landen het maandag al eens geworden over een vrijwillige besparing van 15 procent tussen augustus en maart. Maar of alle lidstaten de daad bij het woord voegen is nog maar zeer de vraag.
Minister Rob Jetten (Energie) is hoopvol: „Iedereen is doordrongen van hoe belangrijk dit is. We moeten besparen, besparen, besparen.” Maar tegelijkertijd is er een sloot aan lidstaten die vinden dat ze niet hoeven te besparen.
Meer en meer landen willen een uitzondering
Heibel is er vooral over het voorstel van de Europese Commissie om in een noodscenario over te gaan op verplichte gasreductie. Verschillende EU-lidstaten eisen een uitzondering. Die lijkt er in ieder geval te komen voor landen die niet of nauwelijks zijn verbonden met het Europese gasnetwerk. Het gaan onder andere om Cyprus, Malta, Ierland en het Iberisch schiereiland.
Maar de lijst met landen die een uitzondering eisen lijkt met de dag langer te worden. België gebruikt als excuus dat ze een doorvoerland zijn. Polen ziet ook geen reden om te besparen, omdat de gasvoorraden voor komende winter al voldoende gevuld zijn.
Volgens minister Jetten verbruikt Nederland inmiddels al 25 procent minder gas. Hij verwacht niet dat alle EU-lidstaten kunnen rekenen op een uitzondering. „Onze inzet is om het aantal uitzonderingen beperkt te houden”, zei de D66-bewindsman voor de extra vergadering in Brussel. Maar uit het definitieve akkoord blijkt dat er toch een flink aantal uitzonderingen mogelijk zijn. Zo krijgt Polen zijn zin en kunnen andere landen op tal van manieren derogatie aanvragen.
Komend najaar moeten alle lidstaten een plan gereed hebben voor het geval Rusland de gaskraan helemaal dichtdraait. Maar of er voldoende solidariteit bestaat onder lidstaten om elkaar te helpen zal nog moeten blijken.
Waar de energieministers het makkelijk over eens zijn geworden is dat Brussel niet de sleutel in handen mag krijgen om van de vrijwillige gasbesparing een verplichting te maken. De Europese Commissie mag wel alarm slaan, maar een besluit over gedwongen maatregelen is uiteindelijk aan het overleg van EU-ministers.
Poetin blijft de EU bespelen
Een stop op Russisch gas heeft vooral grote gevolgen voor Duitsland. Zuid-Europa voelt er alleen weinig voor om Berlijn te helpen. Deze emotionele reactie heeft vooral te maken met de eurocrisis. Met name Duitsland hamerde op stevige hervormingen in landen als Griekenland en Spanje. Daar vinden ze nu dat Duitsland te veel op de pof heeft geleefd met Russisch aardgas.
De verdeeldheid roept de vraag op of de gascrisis wel op deze manier door de Europese Unie moet worden opgelost. Jetten vindt van wel en wijst op het effect van de energieprijzen door een hoge vraag tegen een laag aanbod: „Uiteindelijk is er een Europese markt die ons allemaal raakt.”
De Russische president Vladimir Poetin schaakt ondertussen vrolijk verder met de EU. De meest recente aankondiging van een halvering van gastoevoer via pijplijn Nord Stream 1 zorgt dinsdag voor paniek op de markt, de gasprijs stijgt tot het hoogste niveau sinds maart.
Lees ook: EU-lidstaten bereiken akkoord over noodplan gas
Energieminister Riina Sikkut van Estland blijft daarom voorstander van een gassancties: „Rusland zal aardgas blijven inzetten als politiek wapen. Daar waarschuwen we al decennia voor.”