Economie op het randje: ‘Koopkrachtrecessie op komst’

Dinsdag weten we of de Nederlandse economie in het derde kwartaal is gekrompen. In Duitsland, Frankrijk en Spanje vielen de cijfers mee: allemaal plusjes, al waren die heel klein. „In veel andere landen sijpelt het heropeningseffect na de coronacrisis nog steeds door”, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING. „Maar de economie van België kromp in het derde kwartaal met 0,1 procent.”

‘Recessie al bezig’

Eerder al kondigde Blom aan dat Nederland momenteel al in een recessie zit. Ondanks de meevallende berichten uit veel omringende landen blijft ze bij die prognose. Blom: „Wij denken dat Nederland eerder de recessie zal merken, omdat wij minder afhankelijk zijn van toerisme zoals veel Zuid-Europese landen die nog profiteren van een postcoronaeffect.”

Rabo-econoom Frank van Es vermoedt dat de recessie in Nederland nog even op zich laat wachten. „Wij gaan ervan uit dat de economie in het vierde kwartaal krimpt. Consumenten krijgen in november en december wel 190 euro terug op hun energienota, maar de brede steun is dan nog niet ingegaan. In onze optiek ontkom je er dan bijna niet aan de economie in de min schiet. Die krimp houdt in het eerste kwartaal van 2023. Over het hele volgende jaar verwachten wij overigens nog wel een kleine positieve groei van de economie.”

Van Es erkent dat de onzekerheid heel groot is. „We zijn nu bezig met de voorbereidingen van een nieuwe raming en we hebben intern veel discussies over de aannames: wat gebeurt er met een Europees prijsplafond voor inkoop van energie, hoe ontwikkelt de oorlog zich verder, wat doen de lonen? Over al die vragen moeten we een knoop doorhakken om een voorspelling van de economie te kunnen doen.”

Hand op de knip

Marieke Blom van ING ziet deze economische crisis als ’een koopkrachtrecessie’. „We volgen nauwgezet de pintransacties van onze klanten. Daarmee zien we wat er aan geld opgenomen wordt, hoeveel er wordt gepind in winkels en wat er online wordt afgerekend. Dat geeft een goede indicator van de consumentenbestedingen en wij zien momenteel al een daling.” In het derde kwartaal werd er 1,5 procent minder uitgegeven dan in het tweede kwartaal, zo blijkt uit deze ING-cijfers.

Keer op keer moesten economen de voorspellingen voor de inflatie omhoog bijstellen. Zo dacht het Centraal Planbureau een jaar geleden nog dat de inflatie in 2022 zou uitkomen op 1,8 procent. In maart was die raming verhoogd naar 5,2 procent en inmiddels wordt op een prijsstijging van 9,9 procent gerekend. De grote vraag is wat de prijzen komend jaar gaan doen. Tegenover een CPB-raming van 2,6 procent staat die van het Internationaal Monetair Fonds van 8 procent. „In hoeverre zijn de centrale banken in staat de inflatie te beteugelen?” vraagt Frank van Es van Rabobank zich hardop af.

Huizenprijs daalt

Tijdens de coronacrisis bleef de huizenmarkt ’booming’. Het woningtekort was zo groot dat prijzen jaar na jaar records bereikten, daarbij geholpen door historische lage rentestanden. Maar in de energiecrisis loopt het anders. De rente loopt op en de koopkracht van veel Nederlanders maakt een forse klap.

Hoe dit afloopt voor de huizenmarkt kan niemand met zekerheid zeggen. Opvallend is dat De Nederlandsche Bank (DNB) onlangs al waarschuwde voor een dreigende dip. Volgens DNB is een ’correctie’ op zichzelf niet erg. Maar een grote prijzenval op de huizenmarkt kan een risico voor het financiële systeem opleveren.

Een voor een passen economische bureaus van de banken hun prognoses nu aan. Rabobank verwacht dat de huizenprijzen over twee jaar 7,4 procent lager zullen liggen dan nu. Uit de eerste cijfers van NVM, Kadaster en CBS bleek onlangs dat de prijsdaling al is ingezet. Huizen staan langer te koop en het aantal transacties neemt snel af.

Meer faillissementen

In oktober zijn er 271 faillissementen uitgesproken, zo meldde de Raad voor de Rechtspraak deze week. Tijdens de coronacrisis bleef de teller vaak steken onder de 200 faillissementen per maand. Door de ruime overheidssteun gingen tijdens corona minder bedrijven failliet dan normaal. Nu stijgt het aantal faillissementen snel, maar de ’normale’ aantallen van 400-450 per maand worden nog niet gehaald.

Bedrijven worstelen met inflatie. Maar liefst 58 procent van de ondernemers is niet of nauwelijks in staat de hard gestegen kosten door te berekenen aan de klant. Dat zet winstmarges zwaar onder druk. De laatste maanden komen er steeds meer ondernemers in het nieuws die het bijltje erbij neergooien. Met deze hoge energienota’s is nauwelijks een goed renderend bedrijf te draaien, zo concluderen bijvoorbeeld bakkers of industriële bedrijven. Volgens ABN Amro gaat de industriële activiteit komend jaar met 3 procent omlaag.

Amper werkloosheid

Denken we aan recessie, dan denken we al snel aan de jaren tachtig. Ook die recessie was het gevolg van een energiecrisis. Alleen was er toen massawerkloosheid, nu is het juist grote schaarste aan personeel. Nog altijd is de werkloosheid met 3,8 procent zeer laag. En volgens veel voorspellingen loopt de werkloosheid misschien wel licht op, maar op de arbeidsmarkt blijven de seinen op groen staan. De extreme krapte gaat er mogelijk wel vanaf.

„Het algemene gevoel is dat een recessie heel erg is”, zegt Marieke Blom van ING. „Maar ik noem dit niet voor niets ’een milde recessie’. Ik zeg niet dat kommer en kwel wordt. We voorzien geen massawerkloosheid. Tuurlijk, fijn is anders, zeker voor mensen die wel hun baan kwijtraken of ondernemers die in de problemen komen. Maar de cijfers laten zien dat het geen diepe crisis lijkt te gaan worden, dit kunnen we hanteren.”