Honderden arrestaties na bezetting overheidsgebouwen in Brasilia: ‘Barbaarse toestanden’

Getooid in geel-groene voetbalshirts braken radicale Bolsonaristas massaal door de door het leger geplaatste afzettingen heen en betraden illegaal de overheidsgebouwen. Zwaaiend met Braziliaanse vlaggen liepen zij door het gebouw dat de Senaat en het Huis van Afgevaardigden huisvest.

De politie probeerde de menigte met traangas uit de drie pijlers van de democratie te verdrijven. Veiligheidstroepen hebben de bestormde overheidsgebouwen ontzet en hebben de controle terug, meldt CNN Brasil enkele uren nadat de bestorming begon.

Sommigen sloegen ramen in, en vernielden meubels, kunstwerken en ander „historisch erfgoed”, zoals een presentator op de nieuwszender G1 het verwoordde. In het Hooggerechtshof werd documenten versnipperd. De Bolsonaristas wandelden lachend en selfies makend tussen de zetels van de senatoren door. Een aantal liet zich gierend van het lachen van de schuine voorzitterstafel glijden. Lokale media melden dat er tientallen demonstranten zijn gearresteerd.

Afstand

Bolsonaro, die sinds eind vorige maand in de Amerikaanse staat Florida verblijft, heeft zondagavond (lokale tijd) op Twitter de bestorming van verschillende Braziliaanse overheidsgebouwen veroordeeld. Hij ontkende dat hij iets te maken had met de ongeregeldheden. „Vreedzame protesten zijn onderdeel van democratie. Maar het plunderen en binnendringen van overheidsgebouwen zoals vandaag is gebeurd, net als in 2013 en 2017 door links, vallen daar niet onder”, aldus Bolsonaro. Hij schreef ook dat hij zich als president altijd aan de grondwet heeft gehouden en democratie, transparantie en vrijheid zal verdedigen.

De gouverneur van het Federaal District waar Brasilia onder valt, zei op sociale media dat de arrestanten „zullen boeten voor de misdaden die ze hebben begaan”, aldus Ibaneis Rocha. „We werken eraan alle anderen die vanmiddag aan deze terroristische daad hebben meegedaan te identificeren. We werken door om de orde te herstellen.”

Niet veel later volgde het nieuws dat het hooggerechtshof Rocha op non-actief heeft gesteld vanwege de gebrekkige veiligheidsmaatregelen. Hooggerechtshofrechter Alexandre de Moraes sommeerde daarnaast Facebook, Twitter en TikTok om ’antidemocratische propaganda’ te blokkeren. Volgens president Lula heeft de militaire politie die onder Rocha valt niets gedaan om de demonstranten te stoppen. Eerder zondag ontsloeg Rocha zelf de chef van de Federale Politie, Anderson Torres, die minister van justitie was onder Bolsonaro en nu in de Verenigde Staten zou zijn.

De Braziliaanse autoriteiten zijn een onderzoek gestart naar de bestorming, die door de deelnemers al twee weken zou zijn voorbereid op platforms als Telegram en Twitter. Toen zij zondagmiddag aankwamen in Brasilia zouden ze door de militaire politie met alarmlichten zijn begeleid. Het duurde tot twee uur na de bestorming voordat de mobiele eenheid in actie kwam en drie uur voordat veiligheidstroepen de overheidsgebouwen in Brasilia konden ontzetten. Volgens de huidige minister van justitie Flavio Dino zijn tweehonderd demonstranten gearresteerd. Rocha had het eerder over meer dan vierhonderd.

Verkiezingstwist

Precies een week geleden werd de linkse president Luiz Inácio Lula da Silva beëdigd als Bolsonaro’s opvolger. De laatste verloor de presidentsverkiezingen twee maanden geleden met 49 procent van de stemmen. Geradicaliseerde aanhangers van Bolsonaro weigeren sindsdien de verkiezingsuitslag te accepteren. Zij eisen dat het leger ingrijpt en dat Lula aftreedt. Bolsonaro had de argwaan tijdens de verkiezingscampagne zelf aangewakkerd door de uitslag al voor de verkiezingen op 30 oktober in twijfel te trekken toen hij er slecht voorstond in de peilingen. Zonder enig bewijs zei hij onder meer dat de stemmachines fraudegevoelig waren. Een paar weken na zijn verlies vocht hij zonder succes de verkiezingsuitslag aan bij de rechter.

De beelden die de Braziliaanse tv-zenders zondag vertoonden, deden denken aan de bestorming van het Capitool in Washington door radicale aanhangers van de Amerikaanse oud-president Donald Trump op 6 januari 2021. Ook die accepteerden het verlies van ’hun’ president bij de verkiezingen niet.

‘Terroristen’

Nog geen uur nadat nieuwszender van GLOBO het nieuws bracht veranderde het de ondertitel van ‘Vandalen dringen het Congres binnen’ in ‘Terroristen dringen het Congres binnen’. De commentatoren hadden het inmiddels over „criminele Bolsonaristas” en „minachting van het Nationale Congres.”

President Lula heeft op Twitter woedend gereageerd op de bestorming. Hij sprak van „barbaarse toestanden” en noemde de relschoppers ‘fascisten’. „Wie heeft meegedaan, zal gevonden en gestraft worden”, waarschuwt de president. Ook zei Lula degenen te zullen aanpakken die de bestorming mogelijk gemaakt hebben. De president heeft een ’federale interventie’ aangekondigd in Brasilia. De interventie, die onder meer inhoudt dat federale troepen de veiligheid in de Braziliaanse hoofdstad zullen waarborgen, geldt in ieder geval tot en met 31 januari.

In een eerste reactie op de bestorming noemde de Amerikaanse president Joe Biden de ontwikkelingen in het Zuid-Amerikaanse land zondag „schandalig.”

Biden twitterde later: „Ik veroordeel de aanval op de democratie en op een vreedzame machtsoverdracht in Brazilië. Braziliës democratische instituten hebben onze volledige steun en er mag niet getornd worden aan de wil van het Braziliaanse volk.”

Eerder reageerden andere wereldleiders al op de ontwikkelingen in Brasilia. De Argentijnse president Alberto Fernandez sprak van een couppoging door Bolsonaro-supporters en zijn Mexicaanse ambtgenoot Andres Manuel Lopez Obrador liet via Twitter weten: „Lula is niet alleen, hij heeft de steun van de progressieve krachten in zijn land, in Mexico, het Amerikaanse continent en de wereld.” De Chileense president Gabriel Boric noemde de bestorming „een laffe en misselijkmakende aanval op de democratie” en de Venezolaanse leider Nicolas Maduro veroordeelde de „neofascistische groeperingen” die de aanval op Lula hebben ingezet.

In Europa stelde de Franse president Emmanuel Macron in een tweet: „De wil van het Braziliaanse volk en de democratische instituten moeten gerespecteerd worden.” De buitenlandcoördinator van de Europese Unie, Josep Borrell, twitterde dat hij met afschuw kennis had genomen van de „gewelddadige en illegale bezetting” in Brasilia en stelde: „De Braziliaanse democratie zal het winnen van geweld en extremisme.”