Van nul tot nu Parkstad: De Mijnstreek was ook een bruinkoolgebied
Werk in de bruinkoolgroeve. — © archief Paul Borger
In de rubriek Van Nul tot Nu gaat Martin van der Weerden in op de veelzijdige historie van deze regio. Ditmaal over steenkool en bruinkool. Beide zijn qua ontstaansgeschiedenis aan elkaar verwant. Onze voormalige Mijnstreek heeft een dozijn bruinkoolmijnen gekend.
Bruinkoolwinning staat momenteel erg in de belangstelling en is door de heftige demonstraties in Duitsland zelfs wereldnieuws. Zuid Limburg heeft ook een fors aantal bruinkoolmijnen gehad. Kleinschaliger, maar wel degelijk van economisch belang. Paul Borger heeft in zijn brochure Bruinkoolmijnen in de Mijnstreek deze geschiedenis overzichtelijk beschreven en met fraaie illustraties gedocumenteerd.
Schaarste aan industriebrandstoffen
Al snel na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kwam de import van steenkool en bruinkoolbriketten uit Duitsland, België en Engeland tot stilstand. De bruinzwarte bruinkool uit eigen bodem werd een noodzakelijke aanvulling voor industrie en huisbrand. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna was er grote behoefte aan bruinkool.
De bruinkool was relatief makkelijk te ontginnen en vergunningen werden vlot verleend. In het gebied van Eygelshoven tot Hoensbroek waren lagen van 5 tot zelfs 25 meter dikte niet ver onder der oppervlakte. Voor de winning was veel personeel nodig. Voor een groot deel kwamen deze ‘polderjongens’ met ervaring bij dijkversteviging en inpoldering uit noord en west Nederland. Onder hen waren jongens van 14 en 15 jaar. Zeker in de begintijd was hun huisvesting vaak mensonterend. Zij zochten vertier in de cafés, zaten achter de meisjes aan en verzeilden wel eens in knokpartijen.
Littekens
Het einde van de steenkolenmijnbouw betekende ook het einde voor de bruinkoolwinning in Nederland. Het landschap was ondertussen onherkenbaar veranderd. De groeves bleven achter als littekens in het landschap. In de loop der jaren zijn ze geheel of gedeeltelijk gevuld en omgevormd tot een Vijverpark, een heidegebied met visvijver, een rustplaats voor overledenen of een sportcomplex. Op de grens van Heerlen en Brunssum werd in 1961 in een voormalige afgraving Zwembad De Zeekoelen aangelegd.