Van nul tot nu Heuvelland: Bokkenrijders terroriseerden de streken rond Banholt
De galling tussen Banholt en Bruisterbosch. Monument ‘Voor galg en rad’ op de voormalige gerechtsplaats. — © Diana Scheilen
Rond 1750 stond bij Hoogcruts een herberg met logement, in de volksmond genaamd Bie Welsj Ties. Wie vanuit Banholt en omstreken de Belgische markten bezocht – en wie er van terugkeerde – dronk hier zijn pint. De zaak floreerde.
Dat was bekend bij een bende Bokkenrijders, die het hele Daelhemmerland onveilig maakten. Bendeleden bespioneerden dagenlang het reilen en zeilen in en om de uitspanning. Vervolgens slopen in het holst van een maanloze nacht een tiental zwartgemaakte kerels naar de herberg. De deur werd ingeramd. De waard hield zich slapend, maar de rovers sleepten hem uit bed en startten de ondervragingen.
Foltering
Ties ontkende iets van waarde te bezitten. De bendeleden sloegen, stompten en schopten waar zij hem konden raken. Ze doorzochten kasten en laden: niets! De kastelein bezwoer zijn belagers dat hij geen geld of kostbaarheden bezat. Ten antwoord werd hij op armen en benen geslagen met een loden buis. Zoldering en vloeren werden opengebroken. Niets! Zij schroeiden de herbergier zijn voetzolen, maar hij bleef ontkennen iets te bezitten. Hoe meer de waard kermde en om genade smeekte, des te kwader werden de bendeleden. De kwellingen namen in hevigheid toe. Met kaarsenvlammen brandden de rovers de jammerende Ties onder de armen. Als de verzwakte man het bewustzijn verloor, smeten de rovers hem jenever in het gezicht om hem bij zijn positieven te brengen. Daarop werden de folteringen in alle hevigheid voortgezet. Zelfs al zou de uitbater hier of daar wat spaargeld goed verborgen hebben, dan nog was hij niet bij machte het aan te duiden.
Brave buurtgenoten
Bij het eerste hanengekraai vertrokken de Bokkenrijders. De eerste passanten die deze morgen aanlegden bij Welsj Ties va Gekruts vonden de herberg overhoop gehaald, de inboedel vernield en de waard dood, toegetakeld, opgehangen in de schoorsteen met het hoofd naar omlaag.
Zijn de daders gegrepen? Sommige bendeleden waren bekend als brave buurtgenoten. Hebben zij op de pijnbank de waarheid prijsgegeven? Hoe zou anders de toedracht van deze gruwelijke moord bekend zijn geraakt? Zijn zij berecht? De galling (de galg) stond opgesteld tussen Banholt en Bruisterbosch. Kraaien cirkelden rond de hoofden van de gehangenen. Een monument markeert sinds 2011 deze gerechtsplaats.